نکات مهم در بسته‌بندی مواد غذایی برای جلوگیری از اسراف

 

صنعت بسته بندی یکی از قدیمی‌ترین صنعت‌ها است که از هزاران سال پیش تاکنون به نوعی وجود داشته است. بسته بندی همواره به بشریت در جابه‌جای، ذخیره و نگه‌داری مواد به بشریت کمک می‌کند. هزاران سال قبل انسان‌ها برای رفع احتیاجات خود در رابطه با جا به جایی مواد غذایی و ذخیره‌ی آن‌ها از بسته‌بندی‌هایی طبیعی بهره می‌بردند که در طبیعت به سادگی یافت می‌شد. اما با گذشت سال‌های و توسعه‌ی نیاز بشریت به بسته‌بندی، شکل بسته‌بندی نیز تغییر و پیشرفت کرد و اکنون دیگر نمی‌توان انتظار داشت که از روش‌های اولیه‌ی بسته‌بندی استفاده می‌شود.

 

 

پس از انقلاب صنعتی نیاز به انواع بسته‌بندی نیز دچار رشد بسیار زیاد شد و از این رو بسیاری از مخترعان شروع به کار در این حوزه کردند. از آن سال‌ها تا کنون بسته‌بندی‌های مبتنی بر پلاستیک به دلیل هزینه‌ی تولید کم به یکی از محبوب‌ترین انتخاب‌ها تبدیل شد. افزایش استفاده از بسته‌بندی‌های پلاستیکی در طول زمان نگرانی‌های بسیار زیادی را در رابطه با موضوعات زیست محیطی به وجود آورد و از این رو بسیاری از تولیدکنندگان به دنبال روش‌های جایگزینی رفتند که در رابطه با محیط زیست اثرات مخرب کمتری را داشته باشد.

یکی از مهم‌ترین موارد در سال‌های اخیر که توجه‌های بسیاری را به خود جلب کرده اسراف است. متاسفانه علی‌رغم نیاز میلیون‌ها انسان به مواد غذایی سالم در دنیا و گرسنگی در برخی از مناطق، میزان اسراف مواد غذایی بیش از حد تصور است. در این میان بسته بندی مواد غذایی به عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از اسراف مواد غذایی مطرح است. با بسته بندی مواد غذایی به صورت مناسب قادر خواهیم بود میزان اسراف غذا را تا حدود بسیار زیادی کاهش دهیم. با شرایط زیست محیطی کنونی و افزایش جمعیت انسان‌ها، جلوگیری از اسراف مواد غذایی بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. از این رو در این مقاله قصد داریم این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم.

در آغاز درباره‌ی آمارهای مختلف در رابطه با اسراف مواد غذایی و گرسنگی در جهان خواهید خواند. به این طریق دیدی دقیق نسبت به اهمیت جلوگیری از اسراف پیدا خواهید کرد. سپس نقش بسته بندی مواد غذایی در جلوگیری از اسراف را مورد بررسی قرار خواهیم داد. در پایان نیز درباره‌ی رویکردهای مفید در جلوگیری از اسراف مواد غذایی خواهید خواند. این رویکردها شامل موارد کلی و سیاست‌گذاری‌های مختلف در رابطه با بسته بندی مواد غذایی می‌شود. با ما همراه باشید.

•  آمار مرتبط با اسراف مواد غذایی
• نقش بسته بندی مواد غذایی در جلوگیری از اسراف
• رویکردهای جلوگیری از اسراف مواد غذایی

آمار مرتبط با اسراف مواد غذایی

متاسفانه وقتی آمار مرتبط با اسراف مواد غذایی رو مورد بررسی قرار می‌دهیم با موضوعات تکان‌دهنده‌ای مواجه می‌شویم. از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیش از یک سوم کل مواد غذایی تولید شده در جهان اسراف می‌شود.
• هزینه‌ی غذای اسراف شده در سراسر دنیا به صورت سالانه بیش از یک تریلیون دلار است.
• وزن غذای اسراف شده در سراسر دنیا به صورت سالانه ۱.۳ میلیارد تن است.
• اکنون در حدود یک میلیارد انسان در سراسر دنیا گرسنه هستند.
• یک میلیارد دلار افراد گرسنه در سراسر دنیا تنها با یک چهارم غذای اسراف شده در ایالات متحده، بریتانیا و اروپا می‌توانند سیر شوند.
• زمین‌هایی بیش از مساحت چین برای تولید غذایی استفاده می‌شوند که هرگز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
• ۲۵٪ آب تازه در دنیا برای کشت مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که هرگز مصرف نمی‌شود.
• در کشورهای پیشرفته بیش از نیمی از غذای مصرف شده در خانه‌ها اسراف می‌شود.
• هر خانواده بریتانیایی به صورت متوسط سالانه ۷۰۰ پوند غذای اسراف شده دارد.

اگر بخواهیم به آمار دقیق مربوط به گرسنگی نگاهی دقیق داشته باشیم، به شکلی بهتر به تاسف‌بار بودن آمارهای مربوط به اسراف پی خواهیم برد. در زیر بعضی از آمارهای بیان شده از طرف WFP آورده شده است:

• تعداد قربانیان گرسنگی در سراسر دنیا از مجموع قربانیان مالاریا، ایدز و و سل به صورت سالانه بیشتر است.
• ۸۷۰ میلیون نفر در جهان غذای کافی برای خوردن ندارند که که این تعداد از سال ۱۹۹۰ تا کنون ۱۳۰ میلیون کاهش داشته است. اما با این حال روند کاهش از سال ۲۰۰۸ بسیار کند بوده است.
• ۹۸ درصد گرسنگان در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. در این کشورها بیش از ۱۵ درصد جمعیت دچار گرسنگی هستند.
• منطقه‌ی آسیا و اقیانوسیه بیشترین تعداد گرسنگان را در خود جای داده‌اند.
• فقر تغذیه هر ساله باعث مرگ ۲.۶ میلیون کودک زیر ۵ سال در سراسر جهان می‌شود. این مقدار برابر یک سوم جمعیت کل کودکان جهان می‌شود.
• یک ششم کودکان در کشورهای در حال توسعه دچار کمبود وزن هستند.
• ۶۶ میلیون از کودکان مقطع ابتدایی در سراسر دنیا گرسنه به مدرسه می‌روند.

 

 

نقش بسته بندی مواد غذایی در جلوگیری از اسراف

در قسمت قبل به صورت کامل در رابطه با آمارهای مختلف گرسنگی و اسراف غذا آشنا شدید. اکنون اهمیت جلوگیری از اسراف مواد غذایی کاملا واضح است. اما سوالی که در این مورد اهمیت دارد آن است که چطور می‌شود روند جلوگیری از اسراف مواد غذایی را بهبود بخشید؟

بسیاری از افراد شاید به صورت دقیق نقش بسته بندی صحیح مواد غذایی را در جلوگیری از اسراف را ندانند. اما این موضوع شاید یکی از مهم‌ترین موارد در رابطه با جلوگیری از اسراف مواد غذایی است.

بسته بندی مناسب نقشی اساسی در جلوگیری از اسراف مواد غذایی دارد. سخنگوی INCPEN که در حوزه‌ی بسته بندی مواد غذایی فعالیت دارد بیان می‌کند: «مردم به ندرت درباره‌ی فشارها و تلاش‌های صورت گرفته درباره‌ی نگه‌داری غذا اطلاع دارند. یکی از اساسی‌ترین اهداف INCPEN آن است که که نقش بسته بندی مواد غذایی را توضیح دهد. حقیقت در این باره آن است که منابع مورد استفاده برای تولید مواد غذایی و توزیع آن (مواد مختلف، انرژی و آب) ده برابر بیشتر از منابع مورد نیاز برای تولید بسته بندی محافظت کننده‌ی مواد غذایی است.» بنابراین زمانی که مواد غذایی را اسراف می‌کنیم، در حقیقت ۱۰ برابر منابع بیشتری را نسبت به مواد مورد نیاز برای تولید بسته بندی مناسب هدر می‌دهیم. اگر بتوانیم با بسته بندی مناسب از اسراف جلوگیری کنیم ده برابر کمتر از منابع مختلف استفاده کرده‌ایم. چنین کاهش استفاده از منابع می‌تواند اثرات مخرب روی کره‌ی زمین را تا حدود بسیار زیادی کاهش دهد.

یک پژوهش در اروپا که روی نقش بسته بندی در جلوگیری از اسراف مواد غذایی صورت گرفت نشان داد مواد غذایی تازه‌ی بسته‌بندی شده اثرات مخرب کمتری را روی محیط زیست دارد. حتی اگر مواد بسته بندی مورد استفاده قابل بازیافت نباشد. مدیر تیم تحقیقاتی این پژوهش بیان می‌کند:‌ «بسته بندی مواد غذایی می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در حفاظت از محیط زیست داشته باشد. این موضوع مخصوصا زمانی اهمیت دارد که بسته‌ بندی مناسب برای محصول مناسب مورد استفاده قرار گیرد.

یک پژوهش که توسط EUROPEN (سازمان بسته بندی و محیط زیست اروپا) انجام شد بیان می‌کند که بسته بندی یکی از اساسی‌ترین بخش‌ها در جلوگیری از اسراف مواد غذایی است. بسته بندی غذا جدای جلوگیری از اسراف مواد غذایی، کیفیت غذا را تضمین کرده و امنیت آن را تا زمان مصرف تامین می‌کند. جدای از این موضوع بسته بندی می‌تواند اطلاعات مفیدی را در رابطه با روش استفاده و نگه‌داری از مواد غذایی به مصرف کننده بدهد.

رویکردهای جلوگیری از اسراف مواد غذایی

اولین مرحله در جلوگیری از اسراف مواد غذایی با استفاده از بسته بندی مناسب، داشتن تحلیلی دقیق از روند اسراف است. در این مرحله باید مقدار، نوع و دلیل اسراف مواد غذایی مشخص شود. برای داشتن رویکرد بسته بندی مواد غذایی مناسب که از اسراف جلوگیری می‌کند باید درک دقیقی از شیوه و میزان اسراف در مواد غذایی مختلف داشت. داشتن اطلاعات در رابطه با نوع مواد غذایی که اسراف می‌شود و همچنین دلیل این اسراف‌ها می‌توانند در ایجاد تغییرات مهم به ما کمک کند. داشتن درک صحیح از تمامی این مسیر اولین قدمی است که جهت جلوگیری از اسراف مواد غذایی باید برداشته شود.

پس از آن یکی از مهم‌ترین شیوه‌ها برای جلوگیری از اسراف مواد غذایی کاهش منابع یا همان Source Reduction است. این  رویکرد در اصل از اسراف پیش از داشتن مواد غذایی جلوگیری می‌کند. اساسی‌ترین موضوع در این باره آن است که مواد غذایی تنها به میزان مورد نیاز تهیه شود. از جمله فواید این شیوه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صرفه‌جویی در هزینه‌ها با دوری جستن از خرید و بسته بندی مواد غذایی غیر مورد نیاز.
• کاهش تأثیرات مخرب در محیط زیست ناشی از تولید غذا و بسته‌بندی آن‌ها (که شامل موارد مختلفی از جمله مصرف آب، آلودگی هوا، استفاده از انرژی، گازهای گلخانه‌ای و… می‌شود.)
• کاهش تأثیرات مخرب در محیط زیست ناشی از جا به جایی مواد غذایی.
• کاهش تأثیرات مخرب ناشی از بسته‌بندی‌های یکبار مصرف.

استراتژی‌های مختلفی در رابطه با با رویکرد کاهش منابع Source Reduction وجود دارد. از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داشتن برنامه‌ای مشخص برای تشخیص مواد غذایی بیش از حد خریداری شده و دوری جستن از خرید غذای مازاد.
• استفاده از مواد غذایی از پیش بریده و آماده شده.
• خرید مواد غذایی تنها در زمانی که آن ماده‌ی خوراکی مورد نیاز است.

از دیگر رویکردهای مربوط به جلوگیری از اسراف مواد غذایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اطمینان از ذخیره‌سازی مناسب مواد غذایی
• استفاده‌ی سریع‌تر از مواد غذایی قدیمی‌تر و در اولویت قرار دادن آن‌ها.

بسته بندی پلاستیکی جدای از تمام تصورات عمومی درباره‌ی تأثیرات مخرب، نقشی اساسی در کاهش اسراف مواد غذایی بازی می‌کند. طبق آمارها، تا سال ۲۰۵۰ به ۶۰٪ منابع غذایی بیشتر نیاز داریم و با میزان اسراف مواد غذایی کنونی ابداً نمی‌توان شرایط مناسبی در آن سال داشت. بنابراین باید از هر طریقی میزان اسراف در مواد غذایی کاهش یابد. بسته بندی مواد غذایی با استفاده از پلاستیک در تمامی مراحل تولید و مصرف غذا از جمله کشت، آماده‌سازی، توزیع، ذخیره سازی، فروش و نگه‌داری در خانه می‌تواند نقشی اساسی در کاهش اسراف داشته باشد.

 

 

اگر بخواهیم نگاهی دقیق به مواردی که در آن بیشترین اسراف مواد غذایی در ایالات متحده اتفاق می‌افتد داشته باشیم، تصور بهتری نسبت به راه‌حل‌های موجود پیدا خواهیم کرد. اکثر اسرافی که در این کشور در رابطه با مواد غذایی اتفاق می‌افتد مربوط به دو حوزه‌ی فروش به مصرف کنندگان و در خانه‌ی آن‌ها است. در زیر چند مثال آورده شده است که در آن بسته بندی پلاستیکی می‌تواند از میزان اسراف بکاهد:

نگهداری

برای نگه‌داری و تحویل غذا به مصرف کنندگان به شکلی ایمن، بسته‌بندی غذا باید بتواند شرایط مناسبی را درباره‌ی اکسیژن، نور، دما، رطوبت، میکروب‌ها و دیگر آلودگی‌ها ایجاد کند.

• یک بسته‌بندی پلاستیکی مناسب می‌تواند انتقال اکسیژن را به درون مواد غذایی متوقف کند. به این شکل می‌توان مدت زمان نگه‌داری گوشت را تا ۲۱ روز افزایش داد.
• بسته بندی مواد غذایی که در کارخانه به شکلی مناسب انجام شده باشد می‌تواند با دور نگه داشتن هوای آزاد از مواد غذایی سبب باقی ماندن بو، طعم و مواد مغزی ماده‌ی غذایی شود.
• بسته بندی مواد غذایی تولید شده با تکنولوژی پیشرفته قادر است میزان تازه ماندن مواد غذایی درون خود را چندین برابر افزایش دهند.

آسودگی مصرف

مقدار زیادی از اسراف مربوط به مواد غذایی در زمان تهییه‌ی غذا در خانه صورت می‌گیرد. بسته‌بندی مواد غذایی از پیش آماده شده می‌تواند از این موضوع تا حدود بسیار زیادی جلوگیری کند. زمانی که افراد در خانه‌ی خود غذا درست می‌کنند، میزان اسراف مواد غذایی تا حد بسیار زیادی بالا می‌رود.

بسیاری از وعده‌های غذایی آماده در مقادیر مختلف اکنون وجود دارد که می‌توان آن‌ها را به سادگی درون مایکرویو قرار داد و برای مصرف آماده کرد. این وعده‌های غذایی آماده دارای بسته بندی‌هایی با اندازه‌های مختلف هستند و به این صورت می‌توان آن را برای تعداد خاصی از افراد خریداری کرد و از اسراف جلوگیری کرد.

اغلب اوقات افراد مقدار غذای بیشتری را نسبت به آنچه که نیاز دارند خریداری می‌کنند. بسته‌بندی‌های پلاستیکی به افراد امکان می‌دهد که غذای باقی‌مانده را را جهت مصرف بعدی دوباره نگه‌داری کنند. به این شکل تا حدود بسیار زیادی اسراف مواد غذایی کاهش می‌یابد.

بعضی از بسته بندی‌های جدید مواد غذایی که برای مواد خوراکی تازه مورد استفاده قرار می‌گیرند، درون خود دارای قسمت‌های جدا از هم از مقادیر غذا هستند. به این صورت افراد تنها به مقداری که نیاز دارند از آن استفاده کرده و دیگر قسمت‌ها دست نخورده و تازه باقی می‌ماند و از اسراف جلوگیری می‌شود. به عنوان مثال تصور کنید که در حالت عادی ممکن است یک بسته سبزیجات داشته باشید که تنها به نصف آن برای مصرف خود در یک وعده نیاز دارید. بنابراین آن را باز کرده و نصف آن را استفاده می‌کنید. در زمان باز کردن بسته‌بندی هوا می‌تواند درون آن جریان یابد و قسمت دیگر سبزیجات که مورد استفاده قرار نگرفته است به سرعت خراب خواهد شد. اما اگر بسته بندی دارای قسمت‌های جدا از هم باشد از این مشکل جلوگیری شده و میزان عمر مواد غذایی تا حدود بسیار زیادی افزایش پیدا خواهد کرد.

یکی دیگر از موارد مهم در رابطه با اسراف مواد غذایی مربوط به تاریخ مصرف است. خیلی از اوقات مواد غذایی اگر چه همچنان تازه است اما به دلیل مشخص نبودن تاریخ دقیق مصرف دور ریخته می‌شود. محققان در حال کار روی سنسورهای ارزان قیمت پلاستیکی هستند که می‌توان از طریق آن‌ها تازگی مواد غذایی را اندازه‌گیری کرد. به این طریق می‌توان وضعیت واقعی غذا را به صورت دقیق چک کرده و از اسراف مواد غذایی به شکلی جدی جلوگیری کرد.

شاید تصور کنید که استفاده‌ی بیشتر از بسته‌بندی محصولات می‌تواند خود عامل آثار مخرب روی محیط زیست شود. اما باید توجه داشت که منابع مورد استفاده برای تولید مواد غذایی ده برابر بیشتر از منابع برای تولید بسته بندی است. بنابراین بسته‌بندی اسراف شده یک دهم اسراف ماده‌ی غذایی می‌تواند ضرر داشته باشد. به عبارت دیگر، پلاستیک و یا هر گونه بسته بندی می‌تواند با نگه‌داری از غذای ما سبب کاهش ضربه به محیط زیست شود. تولید مواد غذایی به مقدار زیاد می‌تواند تاثیرات مخرب بسیار زیادی روی محیط زیست ما داشته باشد. اگر بخواهیم صادق باشیم، با تکنولوژی کنونی به هر حال در پایان مقداری اسراف و مواد دور ریختنی خواهیم داشت. اما باید دید این مقدار تا چه حد می‌تواند باشد و تا چه مقدار برای محیط زیست ضرر خواهد داشت.

بنابراین نباید از داشتن رویکردهای مناسب و استراتژی‌های هوشمندانه با هدف کاهش میزان اسراف مواد غذایی غفلت کرد. تنها در این صورت است که می‌توانیم آینده‌ای پایدار برای کره‌ی زمین و نسل‌های بعد خود داشته باشیم. داشتن استراتژی خرید مناسب، داشتن بسته‌بندی‌های مناسب و هوشمندانه و داشتن عادات مصرف مناسب همه و همه در این راه می‌تواند به ما یاری رساند. نباید از هرگونه موضوع در رابطه با کاهش اسراف مواد غذایی غافل شد چرا که اکنون میلیون‌ها انسان گرسنه در کشورهای مختلف وجود دارند که به این مواد غذایی اسراف شده نیاز دارند.