از لیوان‌ یکبار مصرف استفاده کنیم یا چندبارمصرف

با پیشرفت تکنولوژی و تغییر سبک زندگی در جوامع امروزی شاهد افزایش تقاضای مردم برای استفاده از ظروف‌ یکبار مصرف و حتی لیوان یکبار مصرف هستیم. به دلیل سهولت در استفاده از لیوان یکبار مصرف، همچنین بهداشتی بودن و صرفه جویی در وقت این نوع محصولات مشتریان علاقه‌مند به استفاده از این نوع ظروف هستند.

 از لیوان یکبار مصرف می‌توان برای نگهداری و عرضه مواد آشامیدنی در مکان­های عمومی، سالن­های غذاخوری، سازمان­ها استفاده کرد. یکی دیگر از موارد استفاده از لیوان یکبار مصرف حک کردن تبلیغات بر روی این نوع ظروف است، به طوری‌که می‌توان از این نوع لیوان‌ها برای کارهای تبلیغاتی سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی مختلف استفاده کرد تا مورد توجه مصرف‌کنندگان قرار گیرد.
با توجه به اینکه مدت زمان زیادی صرف بازیافت ظروف یکبار مصرف پلاستیکی خواهد شد، امروزه بسیاری از فعالان در زمینه محیط زیست به فکر جایگزینی محصولات جدیدی هستند که کاربردی مشابه با ظروف پلاستیکی که در دسترس مصرف‌کنندگان قرار دارد داشته باشند.
در سال‌های اخیر بسیاری از مردم استفاده از لیوان یکبار مصرف پلاستیکی را کاهش داده و محصولات کاغذی و گیاهی را جایگزین این نوع محصولات کرده‌اند. در برخی از کشورهای پیشرفته برای جلوگیری و مقابله با آلودگی محیط زیست، دولتمردان قوانین خاصی در این زمینه اتخاذ کرده‌اند. آن‌ها با در نظر گرفتن مالیات‌های سنگین برای کارخانجات تولید کننده ظروف و لیوان یکبار مصرف پلاستیکی در تلاش هستند تا از تولید بی‌رویه این محصول جلوگیری کنند و در عوض لیوان‌های چند بار مصرف را جایگزین آن کنند.

خلاصه:

استفاده از لیوان پلاستیکی چند بار مصرف می‌تواند قدمی بزرگ برای جلوگیری از تخریب اکوسیستم و طبیعت باشد. این لیوان‌ها از پلاستیک فشرده درجه یک تهیه شده که بر خلاف لیوان‌های یکبار مصرف مقاومت بالایی در برابر فشار و حرارت دارد. از مزایای لیوان چند بار مصرف نسبت به لیوان‌های پلاستیکی یکبار مصرف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کمک به حفظ محیط زیست
• عدم انتقال حرارت به سطح خارجی
• مقاومت بالا در برابر فشار
• عدم ترکیب مواد تشکیل دهنده لیوان با محتویات آن
• انجام کارهای تبلیغاتی بر روی سطوح خارجی لیوان

 

 

حروف حک شده بر روی لیوان‌های پلاستیکی نشانگر چیست؟

در قسمت تحتانی اکثر ظروف پلاستیکی علائم خاصی حک شده است که هر کدام بیانگر جنس مواد اولیه تشکیل دهنده آن محصول می‌باشد، حتی به کمک این علائم موارد مصرف این نوع ظروف مشخص خواهد شد. این حروف و اعداد بیانگر این نکته است که از چه مواد غذایی می‌توان درون این ظروف استفاده کرد تا برای سلامت مشتریان خطرناک نباشد. پس شناخت این حروف از اهمیت زیادی برخوردار بوده و می‌تواند کمک شایانی به سلامت جامعه داشته باشد. به عنوان نمونه به بررسی برخی از رده‌ها و ویگی‌های خاص آن عدد خواهیم پرداخت.

پلاستیک‌ها با توجه به جنس و کاربردشان در 7 رده مختلف گنجانده می‌شوند. اگر اعداد حک شده در قسمت تحتانی ظروف یا لیوان یکبار مصرف پلاستیکی 1 یا 2 باشد این نوع ظروف نسبت به سایر رده‌ها برای مصارف غذایی مناسب‌تر خواهند بود.

 

هر چه اعداد حک شده بر روی لیوان کوچک‌تر باشد احتمال این‌که مواد اولیه این ظروف با محتوایات داخل ظرف ترکیب شود کمتر است و از نظر بهداشتی سالم‌تر خواهند بود.

 

به عنوان نمونه ویژگی‌های رده 1 و رده 7 در این استاندارد به شرح زیر خواهد بود :

• مواد اولیه از رده شماره 1 : این مواد بی‌خطر هستند اما به دلیل امکان نفوذ باکتری به این ظروف بهتر است از این ظروف استفاده مجدد انجام نشود. یکی از محصولات این نوع مواد اولیه بطری‌ها آب معدنی خواهد بود.
• مواد اولیه از رده شماره 7 : اغلب مصارف غذایی ندارد و ظروف تولید شده از این نوع مواد دوره بازیافت بسیار طولانی خواهد داشت.

 

انواع ظروف و لیوان یکبار مصرف

هر نوع مواد غذایی به یک نوع بسته‌بندی نیاز دارد تا مواد موجود در آن حفظ شود، به طوری‌که مواد غذایی در اثر تماس با سطح داخلی ظرف دچار تغییرات نشود. ظروف و لیوان پلاستیکی که از پلیمرهای شیمیایی نولید می‌شود خود انواع مختلفی دارد. ظروف و لیوان فومی، لیوان کاغذی، لیوان گیاهی از انواع دیگر این محصولات می‌باشند.

لازم به ذکر است به خاطر پیچیده نبودن صنعت تولید لیوان یکبار مصرف و با توجه به زیاد بودن جرم حجمی این محصول، بسیاری از کشورها به جای واردات سعی در تولید این محصول دارند.

 

ظروف یکبار مصرف پلاستیکی

محصولات پلیمری کاربردهای زیادی دارند در صنعت بسته‌بندی و پزشکی دارند. یکی از مهم‌ترین کاربردهای پلیمرهای شیمیایی که نقش پر رنگی در زندگی امروزی انسان‌ها دارد، تولید ظروف یکبار مصرف می‌باشد. ظروف یکبار مصرف پلاستیکی از مواد پلیمری مانند PET،PVC ،HDPE ،LDPE ،PP ، HIPS، PS  تولید می­شوند، که هر یک از این مواد اولیه ویژگی­های خاصی در محصولات تولید شده ایجاد خواهند کرد، در قسمت بعد به بررسی چند نمونه آن­ها خواهیم پرداخت.

یکی از معضلات این نوع ظروف پلاستیکی دوره بازیافت طولانی این نوع ظروف به طبیعت است که باعث آلودگی محیط زیست خواهد شد. زمان برگشت این نوع ظروف پلاستيكي يكبار مصرف به طبيعت بین300 تا 500 سال به طول خواهد انجامید.

لیوان یکبار مصرف پلاستیکی از مواد پلیمری شیمیایی تولید شده که در بخش بعد به ویژگی چند نمونه از آن‌ها خواهیم پرداخت، همچنین موارد استفاده از لیوان یکبار مصرف را بررسی خواهیم کرد که از اهمیت زیادی برخوردار است.

هر یک از این مواد اولیه ویژگی­های خاصی در محصولات ایجاد می‌کنند، به همین منظور هر لیوان یکبار مصرف با توجه به ویژگی‌های مواد اولیه آن کاربرد خاص خود را خواهد داشت.

محتوای این نوع لیوان با توجه به ویژگی مواد اولیه تولید کننده آن لیوان، می‌تواند نوشیدنی‌های گرم یا نوشیدنی‌های سرد باشد. لیوان‌های یکبار مصرف انواع مختلفی دارد که هر کدام از مواد اولیه خاصی تولید خواهد شد. باید توجه داشت برخی از مواد اولیه تشکیل دهنده این لیوان‌ها برای نگهداری نوشیدنی‌های داغ مناسب نیستند به همین منظور باید به قسمت زیرین این لیوان‌ها که جنس مواد اولیه آن حک شده است توجه شود.

 

لیوان‌های یکبار مصرف پلاستیکی پلی استایرن هایمپک

یکی از مشخصه‌های اصلی این نوع لیوان‌ها، نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر بودن بدنه‌ی آن‌ها نسبت به انواع دیگر لیوان‌ها می‌باشد. این نوع لیوان‌ها از رده 6 می‌باشد.

رنگ ظروف و لیوان‌های یکبار مصرف پلی استایرن هایمپک سفید و به‌اندازه‌ای کدر می‌باشد. مواد اولیه این نوع لیوان‌ یکبار مصرف در دمای بالاتر از 65 درجه با محتوای داغ داخل آن ترکیب شده و ترکیبی خطرناک به‌وجود خواهد آمد.

یکی از معایب این محصول شکنندگی و ترک‌خوردگی بعد از وارد شدن فشار به این ظروف می‌باشد.بنابراین این جنس از لیوان‌ یکبار مصرف تنها برای نوشیدنی‌های خنک کاربرد دارد و برای نوشیدنی‌های داغ مناسب نیستند. ظروف یکبار مصرف با این جنس اغلب درب‌دار تولید شده که برای بسته‌بندی و نگه‌داری لبنیات مناسب خواهد بود.

از دیگر موارد استفاده از این نوع محصولات بسته‌بندی پلاستیکی تخم‌مرغ‌ها و ظروف شفاف یکبار مصرف که فقط باید برای نوشیدنی‌ها و غذاهای سرد استفاده شوند. همچنین باید توجه داشت نگهداری غذای چرب در این نوع ظروف باعث آزاد شدن ترکیبات تولید کننده این ظرف خواهد شد که برای مصرف کننده خطرناک خواهد بود.

 

لیوان‌های یکبار مصرف پلاستیکی پلی استایرن کریستالی

لیوان‌ از جنس پلی استایرن کریستال نسبت به پلی استایرن هایمپک مقاوم‌تر اما شکننده‌تر است.

برخلاف نوع قبل این مدل ظروف شفاف بوده که باعث جلب توجه مخاطبان خواهد شد. از این نوع لیوان برای نگهداری نوشیدنی‌های خنک استفاده می‌شود، همچنین می‌توان گفت مطابق با استاندارد مواد اولیه این نوع لیوان‌ها از رده 6 می‌باشد.

این لیوان‌ها در صورتی که با مواد داغ در تماس باشد به دلیل استفاده از پلی استایرن در ترکیبات اولیه آن، مواد سمی پلی استایرن با نوشیدنی داغ ترکیب شده که به شدت برای سلامتی مضر خواهد بود.

 

لیوان‌های یکبار مصرف از جنش پلی پروپیلن (pp)

• این نوع لیوان با مواد اولیه پلی پروپیلن نسبت به سایر لیوان‌ها مستحکم‌تر و نرم‌تر خواهد بود، در صورتی که به این نوع لیوان فشار وارد شود نمی‌شکند و بعد از له شدن دوباره به حالت اولیه برخواهند گشت.
• رنگ این نوع لیوان‌های یکبار مصرف شفاف بوده و می‌توان به رنگ‌های مختلف تولید کرد.
• از مزایای این نوع لیوان عدم وجود ماده استایرن در تولید آن می‌باشد. مطابق با استاندارد، این نوع لیوان‌ها از رده 5 می‌باشد که بر روی این لیوان ظروف حک خواهد شد.
• یکی از موارد استفاده از لیوان یکبار مصرف pp نگهداری انواع نوشیدنی‌های داغ خواهد بود. از دیگر موارد استفاده از این نوع ظروف استفاده در مایکروفر، بسته‌بندی مواد لبنی می‌باشد.

 

در صورتی که لیوان‌های مصرفی با ریختن نوشیدنی‌های داغ پس از چند ثانیه نازک‌تر شوند، نشان دهنده ترکیب شدن لیوان با مایعات است که خطرناک خواهد بود .

چگونگی تولید ظروف و لیوان پلاستیکی

1- به کمک سیستم تولید نیمه فرمینگ

تمامی فرآیند در این روش با یک دستگاه انجام خواهد شد. در این روش مواد اولیه به شکل گرانول پتروشیمی در قسمتی از خط تولید ذوب و تبدیل به ورق گرم می­شود و تا قبل از سرد شدن ورق (بدون یکنواخت شدن آن)، ورق گرم وارد قسمت پرس شده و طی فرآیندهای خاص خود تولید ظروف یکبار مصرف انجام می­پذیرد. سیستم تولید نیمه فرمینگ نسبت به سیستم ترمو فرمینگ قدیمی­تر است. با توجه به این­که کل فرآیند با یک­دستگاه در حال انجام است، این روش نسبت به روش ترموفرمینگ کم هزینه‌تر خواهد بود.  در این روش از پلی استایرن به عنوان مواد اولیه برای تولید استفاده خواهد شد.

2- به کمک سیستم تولید ترموفرمینگ

کیفیت محصولات خروجی در این روش نسبت به روش قبل مطلوب‌تر خواهد بود.

مهم­ترین تفاوت این روش با روش نیمه فرمینگ در این موضوع است که، فرآیند تولید به کمک دو دستگاه مجزا انجام خواهد شد، به شکلی­که در دستگاه اول مواد اولیه بصورت گرانول پتروشیمی به ورق و سپس به رول تولید می شود و در دستگاه دوم که به نام پرس ترموفرمینگ می­باشد ورق آماده تولید خواهد شد. ورق از کوره حرارتی عبور کرده و وارد قسمت پرس شده و درزیرقالب عملیات فرم­دهی و سرانجام تولید ظروف یکبار مصرف انجام می­پذیرد. با توجه به اینکه ورق تولیدی در این دستگاه جداگانه تولید شده تیراژ تولیدی محصولات بسیار بیشتر از روش قبل خواهد بود. به همین دلیل تمام ظروف تولیدی در این روش هم­وزن و دارای کیفیت بهتری نسبت به روش نیمه فرمینگ می­باشد.

لازم به توضیح است که در تولید کلیه ظروف پلاستیکی با این سیستم به­صورت عمده از مواد پروپیلن (PP) به عنوان مواد اولیه استفاده می­گردد.

لیوان یکبار مصرف گیاهی

 اين نوع لیوان‌ها عاري از هر گونه اثرات مضر و عكس العمل‌هاي شيميايي در تماس با مايعات و غذاهاي داغ هستند و در برابر حرارت مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهند. ظروف يك بار مصرف گياهي تهيه شده از نشاسته ذرت اصلاح شده است.

• این نوع لیوان یکبار مصرف هم به لحاظ بهداشتی هم زیست محیطی مناسب است و در کشور ایران به تولید انبوه رسیده است و با قیمت مناسب در دسترس مشتریان قرار خواهد گرفت.
• دوره بازیافت این نوع لیوان بین 5 تا 6 ماه تخمین زده شده که هیچ‌گونه ضرری بر روی اکوسیستم نخواهد داشت.
• بعد از استفاده از لیوان یکبار مصرف گیاهی می‌توان از آن‌ها به عنوان خوراک برای دام استفاده کرد.
• این نوع لیوان یکبار مصرف از استاندارد وزارت بهداشت برخوردار بوده که می‌توان از سلامت آن اطمینان حاصل کرد.

 

لیوان یکبار مصرف کاغذی

با توجه به این‌که لیوان‌های یکبار مصرف آثار مخربی بر روی طبیعت خواهد داشت بنابراین فعالان محیط زیست همواره به‌دنبال جایگزینی محصولی مشابه هستند تا برای طبیعت زیان‌بار نباشد. دوره بازگشت پلاستیک به طبیعت بین 300 تا 500 سال تخمین زده شده، در حالی­که دوره بازیافت لیوان کاغذی حداکثر شش ماه می‌باشد.

• در بین ظروف یکبار مصرف کاغذی لیوان کاغذی بیشترین تولید و کاربرد را در بین اقشار مختلف مردم دارد.
• استفاده از لیوان یکبار مصرف کاغذی به دلیل بهداشتی بودن و بی­ضرر بودن آن‌ها در اماکن عمومی، خصوصی و میهمانی­ها افزایش چشم‌گیری داشته است.
• مواد اولیه لیوان کاغذی به شکل کاغذ­های مخصوص رول شده در ضخامت­های مختلف می­باشد، که پس از ورود به دستگاه طی فرآیندی خاص ظروف کاغذی مثل لیوان کاغذی تولید می­شود. این رول­های کاغذ می­تواند به شکل طرح­دار یا بدون طرح وارد دستگاه شود. مواد به کار رفته در لیوان­های کاغذی نوع خاصی از کاغذ با گرماژ بالاست که پوشش سطح آن از جنس پلی اتیلن می­باشد که این امر مانع از نشت مایعات به سطح خارجی لیوان خواهد شد.
• عمر دست­یابی به فناوری تولید این محصول در ایران در حدود یک دهه می­باشد، در حالی­که در همین مدت کوتاه استقبال چشم­گیری از این محصول به عمل آمده و مشتریان بسیاری یافته است. این نوع لیوان نسبت به لیوان­ پلاستیکی انعطاف­پذیر‌تر بوده و قابلیت تبدیل شدن به اشکال مختلف را دارند. برای تولید هر نوع لیوان یا ظرف یک دستگاه خاص وجود دارد و نمی­توان مانند لیوان­های یکبار مصرف پلاستیکی با تعویض قطعه دستگاه شکل کالا را تغییر داد.

 

لیوان یکبار مصرف فومی

 نوع دیگری از ظروف یکبار مصرف است که حجم تولید آن نسبت به سایر ظروف یکبار مصرف کم­تر است.

مواد اولیه این نوع ظروف فقط در یکی از پتروشیمی­های داخل کشور تولید می شود در نتیجه قیمت فروش این محصولات با توجه به حجم کم تولید آن زیاد می­باشد. به دلیل حجیم بودن ظرف­های یکبار مصرف تولید آن تنها دراطراف شهرهای بزرگ که مسافت محل تولید و مصرف بسیار کم باشد توجیه اقتصادی خواهد داشت، همچنین صادرات یا واردات این نوع کالا به علت کرایه بالای حمل و نقل و حجیم بودن آن­ها به هیچ عنوان توجیح اقتصادی ندارد.

 

تصویر ۲ - استفاده از لیوان پلاستیکی چند بار مصرف می‌تواند قدمی بزرگ برای جلوگیری از تخریب اکوسیستم و طبیعت باشد. این لیوان‌ها از پلاستیک فشرده درجه یک تهیه شده که بر خلاف لیوان‌های یکبار مصرف مقاومت بالایی در برابر فشار و حرارت دارد.

لیوان چند بار مصرف پلاستیکی

استفاده روز‌افزون از ظروف یکبار مصرف یک تهدید بزرگ برای تخریب محیط زیست به‌شمار می‌رود، به همین منظور استفاده از لیوان‌های پلاستیکی چند بار مصرف می‌تواند قدمی بزرگ برای جلوگیری از تخریب اکوسیستم و طبیعت باشد.

این نوع لیوان‌ها از پلاستیک فشرده درجه یک تهیه شده که بر خلاف لیوان‌های یکبار مصرف مقاومت بالایی در برابر فشار و حرارت دارد. از مزایای این نوع لیوان نسبت به لیوان یکبار مصرف:

کمک به حفظ محیط زیست

• همان‌طور که از اسم لیوان‌های یکبار مصرف پیداست پس از هر بار استفاده از لیوان یکبار مصرف این ظروف دور ریخته خواهند شد، این امر باعث افزایش میزان تولید زباله خواهد بود.
• همچنین با توجه به این‌که این ظروف به مدت زمان زیادی برای بازیافت نیاز خواهند داشت، این موضوع موجب تخریب محیط زیست خواهد شد.
• به کمک لیوان‌های چند بار مصرف می‌توان در صورتی‌که می‌توان پس از هر بار استفاده آن‌ها را شست و دوباره از آن استفاده کرد.

عدم انتقال حرارت به سطح خارجی

• با توجه به اینکه جنس لیوان‌های چند بار مصرف از پلاستیک فشرده است، با استفاده از این لیوان می‌توان به راحتی از نوشیدنی‌های داغ استفاده کرد.
• جنس این لیوان به شکلی است که مانع انتقال حرارت از داخل به سطح خارجی آن خواهد شد و مصرف کننده به راحتی می‌تواند از آن استفاده کند.

مقاومت بالا در برابر فشار

• هنگام استفاده از لیوان یکبار مصرف ممکن است به دلیل فشار وارده به لیوان ترک بردارد یا بشکند. در صورتی که این نوع لیوان چند بار مصرف مقاومت بالایی در برابر فشار خواهد داشت.

عدم ترکیب مواد تشکیل دهنده لیوان با محتویات آن

• باید توجه داشت این لیوان‌ها از پلاستیک درجه یک تولید شده و مقاومت بالایی در برابر حرارت دارد، به همین منظور در صورتی که از این لیوان برای نگه‌داری نوشیدنی داغ استفاده شود،بر خلاف برخی لیوان‌های یکبار مصرف پلاستیکی محتویات داخل آن با مواد اولیه لیوان ترکیب نخواهد شد.

انجام کارهای تبلیغاتی بر روی سطوح خارجی لیوان

• از سطح خارجی این نوع لیوان می‌توان برای انجام تبلیغات برند شرکت‌های مختلف استفاده کرد.

 

برخی از سود جویان از پلاستیک‌های بازیافتی برای تولید این نوع ظروف استفاده می‌کنند، بنابراین به علامت استاندارد حک شده بر روی این ظروف باید توجه خاص شود.

 

بنابراین با توجه به ویژگی‌های ذکر شده برای لیوان‌های چند بار مصرف و مقایسه آن با لیوان‌های‌ یکبار مصرف پلاستیکی می‌توان نتیجه گرفت، استفاده از لیوان یکبار مصرف پلاستیکی در برخی موارد مشکل‌آفرین خواهد بود و می‌توان لیوان‌های چند بار مصرف که در بسته‌بندی‌های خاص و زیبا در بازار عرضه می‌شود را به عنوان جایگزین مناسب این نوع لیوان‌ها دانست.